Co  może  znaczyć  teatr  w  szkole? 

_____________________________

         Jeżeli przyjmiemy ogólne i szeroko pojęte definicje: wychowania - jako oddziaływania bodźców i doświadczeń wywołujących względnie trwałe skutki w różnych sferach rozwoju człowieka oraz profilaktyki - jako działań zapobiegających niepożądanym zjawiskom w rozwoju i zachowaniu się ludzi, to możemy zakwalifikować teatr do istotnych instrumentów programów wychowawczo - profilaktycznych.

         Piętnaście lat temu, po ukończeniu studiów pedagogicznych, podjęłam pracę nauczyciela nauczania  początkowego w średniej wielkości wiejskiej szkole. Realia - szkolna bieda, szarość, rutyna. Mój problem - co mogę zrobić, aby ubarwić szkolną rzeczywistość i lepiej wyposażyć moich  uczniów na dalszą drogę? Zaczęłam bawić się z dziećmi w teatr. Moja przygoda teatralna zaczęła się w czasie studiów. Działałam wówczas w teatrze studenckim „STOP” i zdobyłam kwalifikacje instruktorskie.

         Rozpoczynając  pracę  w  szkole  postanowiłam  wykorzystać  nabyte  umiejętności w  działalności  pozalekcyjnej. Stworzyłam  szkolny zespół  teatralny. Pierwsza  grupa   była  bardzo  liczna i zróżnicowana wiekowo (uczniowie klas IV- VIII ), ponieważ  przyjęłam  wszystkie  chętne  dzieci.  Pracę  zaczynaliśmy  od  podstaw - od  budowania  wzajemnych  więzi, ustalania  określonych  reguł  zachowania  w  zespole i  poznawania  elementarnych  zasad  komunikacji  artystycznej. Efektem  całego  cyklu  działań  były  prezentacje. Taka  bowiem  jest  formuła  teatru  -  pokaz, czyli  konfrontacja  na linii  aktor - widz. Przez  cały  okres  pracy  z  tą  grupą  odczuwałam  pewien  niedosyt  wynikający z  ograniczonych  możliwości  oddziaływania ( próby  odbywały  się  tylko  dwa  razy  w  tygodniu ) . Teatr  był jednak dla  dzieci niezwykle  atrakcyjny. Szybko  wzbudził  zainteresowanie  całej  szkoły, jak  również  moich  pierwszaków. Stanowił  jedną, a  wtedy  może  jedyną, formę  ciekawego, aktywnego  spędzania  czasu  wolnego.

         Ubóstwo  życia  kulturalnego  na  wsi, a  szczególnie  skromne  propozycje  działalności pozaszkolnej  dla  dzieci, sprowokowały  mnie  do  szerszego  spojrzenia  na  teatr  jako  formę  oddziaływania  pedagogicznego. Postanowiłam  pracować  „teatralnie" z  całą  swoją  klasą. Po  kilku  miesiącach  pracy   w  szkole  prowadziłam  więc  niejako  dwie  grupy  -  zespół  teatralny  i  swoją  teatralną  klasę. Ta  druga  forma  wydawała  mi  się  bardziej  satysfakcjonująca i  efektywna  przede  wszystkim  ze  względu  na  możliwość  dłuższego kontaktu  z   dziećmi  oraz  szansę  zaoferowania  im  pełniejszego wachlarza  propozycji  rozwijających  ekspresję  twórczą. Pozwalała  też  polubić uczniom szkołę  i  nie  kojarzyć  jej  wyłącznie  z  nauką. Swój  styl  pracy  zachowałam do dziś,  realizując  tylko różne  formy. Czasami  przygotowuję  przedstawienia  z  wybraną  grupą  dzieci, innym  razem  obsadę  aktorską  stanowi  cała  klasa. Zawsze  jednak  proces  tworzenia  jest  wspólnym  przeżyciem  dla  wszystkich - tych  grających i tych  obserwujących. Ma  to  duże  znaczenie  w  budowaniu  klasowych więzi  emocjonalnych. Teatr  staje  się  elementem  wyróżniającym  moją  klasę  na  tle  szkoły. Stwarza  dzieciom  możliwość  wyodrębniania  siebie  z  szerokiej, szkolnej  społeczności.

         Rosnące  zagrożenia cywilizacyjne  zmuszają  do  refleksji  i  szukania środków  wspomagających i zwielokrotniających  pożądane  oddziaływania na  rozwój  osobowości. Coraz  częściej  mówi  się  o profilaktyce, stopniowo  rozszerzając  jej  zakres. W  mojej  szkole  w  formie  odrębnych  zajęć pozalekcyjnych  prowadzony  jest  program  profilaktyczno - wychowawczy  pod nazwą „Spójrz  inaczej”. Od  dwóch lat, czyli  od  momentu  zdobycia  odpowiednich  kwalifikacji,  realizuję  ten  program wzbogacając  go  o  techniki  teatralne. Takie  zajęcia  to  dla  mnie  dodatkowy  czas  pozwalający  na  głębszy  kontakt  z  klasą ( zajęcia  profilaktyczno – wychowawcze  prowadzę  we  własnej  klasie). Zasygnalizowałam  tu  jedynie  trzy  dziedziny  funkcjonowania  teatru  w  szkole:

·         teatr  jako  pozalekcyjna  działalność  artystyczna,

·         teatr  jako  środek  pracy  dydaktyczno  -  wychowawczej,

·         teatr  w  profilaktyce  uzależnień.

Już  te  trzy  sfery  wskazują, że  pewne  oddziaływania  są  wspólne i  pozwalają  nauczycielowi  na rozwijanie  i  wzmacnianie  określonych  umiejętności  dziecka  w  różnych  sytuacjach  edukacyjno- wychowawczych. Dzisiaj  już  nikt  nie  ma  wątpliwości, że  aktywność  dramatyczna  stwarza  uczestnikom  możliwość  swobodnego  wypowiadania  się  i  wzmacnia  poczucie  odwagi  w  wyrażaniu  własnych  opinii, co  pomaga  na przykład w nawiązywaniu  kontaktów i  zwiększeniu  komunikatywności, a  przez  to  zmniejsza stres wynikający z ograniczenia  interakcji  międzyludzkich, które niesie  współczesność. Indywidualizacja  procesu  dydaktyczno-  wychowawczego, którą  umożliwia  nauczycielowi  stosowanie  technik  teatralnych ,  pozwala  dziecku  na  głębsze  poznanie  siebie, na  zwiększenie  poczucia  własnej  wartości, na  wyodrębnienie  siebie  ze  społecznego  tła, co  w  dalszym  etapie  rzutuje  na  jakość  pełnionych  ról  społecznych. Także  nabyte  umiejętności  współdziałania  i  współpracy  w  grupie  teatralnej  czy  klasie   pozwalają na większą  otwartość  i  tolerancję  w kontaktach  międzyludzkich, a  przez  to  zmniejszają  agresję i  uwrażliwiają  na  drugiego  człowieka. Świadomość  wartości , jakie  wnoszą  do  procesu  edukacji  techniki  teatralne, nie  przyczynia  się  jednak  do  zwiększenia  liczby  szkolnych  grup  teatralnych.

         Przykłady  wzajemnych  powiązań  między  wspomnianymi  formami  oddziaływania  przez  teatr  można  mnożyć . Jednakże  trzeba  też  pamiętać, że w  każdej  dziedzinie  dominuje  nieco  inny  cel, co  ma  znaczący  wpływ  na  charakter  pracy  nauczyciela  czy instruktora.

         Działalność  w  teatrze  nastawiona  jest  przede  wszystkim  na  prezentację  artystyczną. Proces  przygotowawczy  ma  na  celu  wykształcenie  umiejętności  w  miarę  perfekcyjnego  wykonania  i  osiągnięcia  sukcesu. Przez  sukces  rozumiem  radość  wspólnego  tworzenia,  a  perfekcja  polega  na  poszukiwaniu  własnych  środków  wyrazu  w  trakcie  tego  procesu. Umożliwia  to  dziecku  poznanie  i  doświadczanie  siebie, a  poprzez  to  przełamywanie  własnych  ograniczeń  i  odkrywanie  nowych  możliwości. Funkcjonowanie  w  fikcyjnej  rzeczywistości  spektaklu  pozwala  nabrać  dystansu  wobec  własnej  osoby i sytuacji  oraz w określony  sposób  kontrolować rzeczywistość.

Zadaniem  instruktora  jest  nie  tylko  czuwanie  nad  poprawnością  formy  artystycznej, ale  również  stworzenie  bezpiecznej  atmosfery  w  grupie, co  stanowi  podstawowy  warunek  rozwoju  dziecka,  a  tym  bardziej  rozwijania  jego  aktywności  twórczej. Specyfiką  pracy  teatralnej  jest  udział w przeglądach i festiwalach.  Ma  to swoje dobre  i  złe  strony. Pozytywne znaczenie to między  innymi:

·         atrakcyjność  wyjazdu,

·         nabywanie  umiejętności  radzenia  sobie  w  nowym  środowisku,

·         kształtowanie  kultury  zachowania,

·         nawiązywanie  nowych  kontaktów,

·         możliwość  występu  przed  nową  publicznością,

·         konfrontacja  z  innymi  zespołami.

         Negatywny  wpływ  ma  forma  rywalizacji  i  poczucie  porażki  w  przypadku  pozostania  niezauważonym. Organizatorzy  imprez  dla  dzieci  zapominają  często, że  wystarczy  symboliczna  nagroda  w  postaci  dyplomu  czy  plakietki  festiwalu, aby  uczestnik  czuł  się  usatysfakcjonowany. Dyskomfortem,  zarówno  dla  instruktora, jak  i  młodych  wykonawców  jest  poczucie odpowiedzialności  za  brak  nagrody  przed  społecznością  szkolną ( mam  tu  na  myśli  przede  wszystkim  nieprzychylne opinie  i  oceny  grona  pedagogicznego  i  dyrekcji), dla  której  miarą  sukcesu  jest  konkretne wyróżnienie,  a  nie  całokształt    działań  rozwijających  kreatywność  dzieci. Dlatego  istotne  wydaje  się  uświadamianie  dzieciom, że  ich  spotkanie  z  teatrem  to  zabawa  i  przygoda, że  odbiór  sztuki  jest  sprawą  indywidualną, że w  teatrze  ważna  jest  reakcja i akceptacja  publiczności, a  nie  wybranego  jury, że  w  końcu  dla  samych  aktorów  znaczenie  ma  cały  proces  prowadzący  do  przedstawienia .Świadomość  tych  prawd  pozwala  radośniej  tworzyć i zachować  dystans  do  werdyktów  jury.

         W  klasie  obowiązuje  odmienna  specyfika  pracy. Wszelkim  działaniom  nauczyciela  powinna  przyświecać  chęć  dotarcia  do  każdego  ucznia . Stosowanie  technik  teatralnych w  procesie dydaktyczno–wychowawczym  stwarza  możliwość  indywidualizacji. Szczególnie  podkreślam  znaczenie  tego  procesu  w  oddziaływaniach  wychowawczych. Osiągnięcie  sukcesu  przez dziecko (a  za  sukces  uważam  dążenie  do  maksymalnego  rozwijania  i  wykorzystania  własnych  możliwości)  zależy  w dużej  mierze  od  poznania i  zaakceptowania  siebie  oraz od  umiejętności  funkcjonowania w grupie.

Indywidualizacja  w  moim  rozumieniu,  to  nie  tylko  stawianie  wymagań  na  miarę  możliwości (o czym  często  mówi  się  w  aspekcie  dydaktycznym), to  również  traktowanie  każdego  ucznia  jak  dziecka  „szczególnej  troski”. Bo  przecież  takiej  troski  wymaga  zarówno  dziecko:

·         nieśmiałe , wstydliwe , jak  i  nadpobudliwe;

·         nieakceptowane  lub  wykolejone  społecznie , jak  i  dominujące  w  grupie;

·         z  rodziny  o  niskim, jak  i  bardzo  wysokim  statusie  materialnym;

·         z  widocznymi  zaburzeniami  rozwoju  fizycznego  lub  psychicznego, jak i z mniej uzewnętrznionymi  deficytami  psychofizycznymi.

Teatr  poprzez  wielokierunkowość  oddziaływań  pobudza  różne  poziomy  funkcjonowania  człowieka,  rozwijając jego umiejętności twórcze. We  współczesnym  świecie  podkreśla  się  wartość  kreatywności, która  pozwala  łatwiej  rozwiązywać  problemy   i  dostosowywać  się  do  warunków  życia. Twórczość  nie  jest  darem  danym  od  Boga  wybrańcom. Moim  zdaniem, to  postawa  umożliwiająca  pokonanie  schematów  myślenia  i  działania. W  procesie  twórczym  ważne  jest  być  ciekawym, umieć  obserwować  i  na  nowo  spojrzeć  na  znane  rzeczy  i  zjawiska. Tak  rozumiana  kreatywność, będąca  naturalną  formą  działalności  dziecka, szczególnie  w  pierwszych  latach  jego  życia, powinna  być  doskonalona   na  wszystkich  etapach  edukacji. Szkoła  nie  zawsze  wywiązuje  się  z  tej  funkcji. Mądry  nauczyciel  będzie  więc  dążył  do  rozwijania  naturalnej  ekspresji  twórczej, która  pozwoli  jego  uczniom  lepiej  rozumieć  siebie   i  świat.

         Oprócz  technik  teatralnych  stosowanych  jako  element  lekcji w  pracy  z  całą  klasą, można  prowadzić  także cykl  zajęć  zakończonych  prezentacją. W  takim  przypadku  nauczyciel  (podobnie  jak  w  pracy  z  zespołem  teatralnym) również  odpowiada  za  formę  artystyczną  przedstawienia. Walory   wychowawcze  czy  dydaktyczne  oraz  życzliwa  z  reguły  publiczność, którą  stanowią  koledzy  i  rodzice nie powinny  obniżać  wartości  artystycznych  spektaklu.

         Dzieci  chcą  i  lubią  występować  na  scenie. Problemem  dla  nauczyciela  bywa  przydział  ról  wszystkim  uczniom  w  tak  licznej  jak  klasa  grupie. Dodatkowym  utrudnieniem  są  też  różne  predyspozycje  aktorskie. Dobrym  rozwiązaniem  jest  wówczas  uwzględnienie  w  scenariuszu  scen  zbiorowych, wykorzystanie tzw.  „żywych  dekoracji”  czy  zabawa  w  „prawdziwy  teatr”  z  całym  jego  zapleczem. Szczególnie  ta ostatnia  forma  jest  godna  polecenia, ponieważ  obok  walorów dydaktycznych (doświadczenie  pracy  w  teatrze, poznanie  nowych  pojęć )  umożliwia  przydział  ról  stosownie  do  predyspozycji  i  zainteresowań  dzieci : od  techniczno – plastycznych (np. przygotowanie  zaproszeń, dekoracji; prowadzenie  kroniki)  przez organizacyjne (przygotowanie  sali, wprowadzanie publiczności )  po  artystyczne ( gra  na  scenie ) . Nauczyciel  w  przydziale  ról  nie  może  nikogo pominąć, a  ponadto  musi  stworzyć  takie  warunki  ich  odgrywania, aby  były  dla  młodych wykonawców  bezpieczne .Przydział  stosownych  do  możliwości i  zainteresowań zadań  pozwala każdemu  dziecku  aktywnie  uczestniczyć  w  procesie  tworzenia . Uświadamia  mu, że  jest  szanowane  i  akceptowane, co  pozwala  na  bezstresowe  funkcjonowanie  w  klasowej  społeczności .

         Teatralizacja  zajęć  profilaktycznych , szczególnie  w  nauczaniu  początkowym, gdzie naśladownictwo  i  zabawa  są  naturalną  formą  działalności  dzieci, pozwala  im  pełniej  przeżyć  i zrozumieć  poruszane  tematy . Programy  profilaktyczno – wychowawcze  dla  młodszych  klas  obejmują tematykę  poznania  siebie , współistnienia  w  grupie, dbałości  o  zdrowie  i  higienę . Są  więc  bliskie dzieciom, dotyczą  ich  dnia  codziennego. Dzięki  jednak  tworzeniu  fikcyjnych  sytuacji  teatralnych  na  bazie  tych  codziennych  doświadczeń  umożliwiają  im  dystansowanie  się  wobec  własnej  sytuacji . Poprzez  kontakt  i  współdziałanie  w  grupie  obserwacja  osób, zjawisk, sytuacji  staje się bardziej  świadoma, a  możliwość  porównania  własnych  doświadczeń  i  umiejętności  z  innymi  dowartościowuje  każdego  uczestnika . „Odgrywanie  ról”  w  fikcyjnej  sytuacji  stwarza  warunki  do  zachowania, tak  ważnej  w  problemach  społecznych, anonimowości. Dzieci  słowami  kreowanej  postaci  zaczynają  bardziej  otwarcie  mówić   o  tematach  wstydliwych  i  niewygodnych. Być  może  właśnie  wtedy  zaczynają  dopuszczać  możliwość, że  „inny”  nie  znaczy  gorszy.

         Praca  teatralna  w  zespole , klasie , profilaktyce  musi  fascynować i wzbudzać  zaciekawienie , bo  wtedy  ułatwia  osiągnięcie zamierzonych skutków . Różnorodne  techniki i formy  działań , które  stosuję  w  swojej  pracy  znaleźć  można  w  poradnikach, przewodnikach  i  opracowaniach  z  zakresu  teatru, psychologii, pedagogiki, socjologii. Niektóre  pomysły  zrodziły  się  w  trakcie  pracy  z  dziećmi . Inne, sprawdzone  ćwiczenia, stanowią  już  tzw. własność  publiczną. Gry, zabawy, etiudy, ćwiczenia  oparte  są  na  metodzie  uczenia  się  przez  doświadczenie, co  intensyfikuje  przeżycia  dzieci.

         Techniki  teatralne  można  podzielić  według  obranego  kryterium. W  aspekcie  wymienionych  form  teatralizacji  zajęć  szkolnych  dokonałam  luźnej  kwalifikacji  wybranych  działań, ze  względu  na  ich  pobudzającą  rolę  w  rozwoju  dziecka  oraz  możliwość  wielokrotnego  wykorzystania  w  rozmaitych  sytuacjach  wychowawczo – profilaktycznych:

1. Wzbogacanie  sfery  uczuciowo – emocjonalnej

Sfera  życia  emocjonalnego  stanowi  częste  źródło  wielu  nieporozumień  w  kontaktach międzyludzkich. Stąd  ważne  jest  rozwijanie  u  dzieci   umiejętności  rozpoznawania, wyrażania  i rozumienia  własnych  oraz  cudzych  uczuć  i  emocji. Tłumienie  uczuć i  emocji  wywołuje  napięcia , co  z  kolei  uzewnętrznia  się  niemożnością  nawiązywania  kontaktów, konfliktowością, nietolerancją, większą  podatnością  na  uzależnienia (alkohol, narkotyki). Propozycje  działań  teatralnych:

·         zabawy  typu „pokaż  na  hasło  miną, gestem  lub  pozą”; hasła: np. radość, strach, zdziwienie, gorąco, mama, policjant, miły zapach, fetor, ból, drzewo, świeca, deszcz, kolor;

·         ćwiczenia  werbalne  typu „powiedz ...”  jako  wybrana  osoba (dziecko, żołnierz),

·         z  wybranym  uczuciem / emocją (tajemniczo, gniewnie), do  wybranej  osoby (niedosłyszący, małe  dziecko), w różnych  sytuacjach (daleko, w  hałasie, na  koncercie), w wyimaginowanym  języku (kosmita);

·         etiudy  ruchowe, np. spacer  po  łące, zachowanie  w  czasie  ulewy, kłótnia, rozmowa  przez telefon;

·         scenki  improwizowane, np.: proszę  mamę  o  pozwolenie  zatrzymania  bezdomnego  kotka, zachęcam  kolegę  do  wspólnej  zabawy, gniewam  się  na  młodszego  brata;

·         inscenizacje;

·         opracowywanie  ról  do  konkretnego  przedstawienia – wczuwanie  się  w  rolę  i  z  tej  pozycji  omawianie  reakcji  i  zachowań  oraz  poszukiwanie  własnych  środków  wyrazu  artystycznego;

·         zajęcia  z  wykorzystaniem  dramy.

2. Kształtowanie umiejętności  samooceny  i  zdobywania  poczucia  własnej  wartości

Elementem  zdrowej, zdolnej  oprzeć  się  wpływom  patologicznym  osobowości  jest  poczucie  własnej  wartości,  własnej  tożsamości. Obraz  własnej  osoby  powstaje  m. in. na  bazie  informacji  otrzymywanych  od  innych, porównywaniu  się  z  innymi, sygnałów  własnego  ciała, świadomości  przeżywanych  uczuć  i  emocji. Przygotowanie  człowieka  już  od  najwcześniejszych  lat  do umiejętności  wglądu  we  własną  osobowość  owocuje  np.  w  okresie  dojrzewania, gdy  obraz  samego  siebie  ulega  często  zachwianiu, co  zwiększa  podatność  na  patologie  społeczne. Propozycje  działań  teatralnych:

·         ćwiczenia  ruchowe , szczególnie  koordynacyjne  i  orientacyjne  w  zakresie  ciała  i  przestrzeni;

·         improwizacje  słowne  i  ruchowe  na  dowolny  lub  podany  temat;

·         ćwiczenia  i  zabawy  (typu „ jaki  jestem..., jaki  jesteś ..") polegające  na  rozpoznawaniu  kolegów (i szerzej: przedmiotów, zjawisk)  za  pomocą   zmysłów;

·         zajęcia  z  wykorzystaniem  dramy;

·         wszelka  aktywność  w  teatrze, np. plastyczna, konstrukcyjna, organizacyjna – inna  niż  prezentacja  na  scenie, a  pozwalająca  dzieciom  doświadczyć  własnych  możliwości  oraz  ukazać  im to co umieją  i  w  czym  są  dobre.

3. Funkcjonowanie  w  grupie

Dom, szkoła , grupa  koleżeńska  są  miejscami, w  których  dzieci  mogą  zaspokoić  swoje  potrzeby  psychiczne  oraz  przeżyć  doświadczenia  w  kontaktach  z  innymi. Gdy  w  którymś  z  tych  miejsc  sytuacja  jest  niestabilna, nie  daje  poczucia  akceptacji  i  bezpieczeństwa,  dziecko  zatraca  równowagę  między  nimi. Najczęściej  w  przypadku  trudności  w  rodzinie  lub  szkole  zwraca  się  ku  rówieśnikom  lub  starszym  kolegom. Aby  znaleźć  swoje  miejsce  i  zdobyć  uznanie  z  reguły  szybko  się  podporządkowuje  grupie, co prowadzi  do  zachowań  patologicznych, jeżeli  taki  charakter  ma  grupa  (uzależnienia, chuligaństwo, przestępczość). Stąd  w  profilaktyce  i  wychowaniu  istotne  są  oddziaływania  przygotowujące  do  uczestnictwa w  grupie. Szczególnie  ważne  jest  to w  pracy  z młodszymi  dziećmi, które  dopiero  uczą  się  współżycia  i  współdziałania. Przygotowując  dziecko  do  funkcjonowania w  grupie (i szerzej – w  społeczeństwie) należy  uwzględnić  m. in. doskonalenie  komunikatywności, rozwijanie  empatii  i  zrozumienia  oraz  ćwiczenia  zachowań  asertywnych. Propozycje  działań  teatralnych:

·         ćwiczenia  dykcji  i  głosu;

·         praca  z  tekstem -  wygłaszanie  kwestii, recytacje, czytanie  intonacyjne;

·         improwizacje  i  inscenizacje;

·         ćwiczenia  i  zabawy  kształtujące  umiejętność  słuchania – głuchy  telefon, działanie  według  instrukcji  słownych (np. rysowanie, poruszanie się), przekształcanie  wypowiedzi;

·         zabawy  ruchowe  typu „tworzenie ...”,np. zbiorowy  pomnik, maszyna  w  ruchu, grająca  orkiestra  oraz  zabawy  w  kole, np. przekazywanie  wyimaginowanego  przedmiotu  zmieniającego  kształt, wielkość, ciężar;

·         odgrywanie  tych  samych  scenek  w  innej  obsadzie  połączone  z  obserwacją  i  omówieniem  przyczyn  i  skutków  różnic;

·         zajęcia  z  wykorzystaniem  dramy;

·         współpraca  przy  tworzeniu  obrazu  scenicznego postaci  do  konkretnego  przedstawienia.

         Tyle  mówi  się  o rozwijaniu  ekspresji  dziecka, nauczaniu  przez  zabawę, pobudzaniu  aktywności, a  przecież  te dążenia  dotyczą  również  prowadzącego  zajęcia.  W  przeciwnym  wypadku  będzie  on  zawsze  kimś  „obok”, z  zewnątrz. Czy  w  takim  układzie  możliwa  jest  wspólna  zabawa, wzajemne  zrozumienie i  zaufanie  oraz  zadowolenie  i  satysfakcja  z  pracy ?

         Z  perspektywy  przepracowanych  lat  i zdobytych  doświadczeń  myślę, że  podjęłam  trafną decyzję  dotyczącą  wykorzystania  teatru  w  wielu  dziedzinach  swojej  pracy  pedagogicznej. Edukacja  teatralna,  sprzyjając  kształtowaniu  kreatywności pozwala  dzieciom  lepiej  zrozumieć  to, czego teraz  doświadczają  oraz  przygotowuje je do tego, co mogą  spotkać  w  przyszłości. Dzięki  wiedzy i nabytym  umiejętnościom  będą  mogły  lepiej poradzić sobie z problemami wciąż zmieniającego się współczesnego świata.